Rajend Mesthrie, Zuid-Afrikaanse taalkundige: “De wereld proberen te verbeteren met een monolinguaal systeem werkt niet.”

Rajend Mesthrie (Kaapstad, 70) groeide op op een boerderij in een dorp genaamd Umkomaas, wat in het Zoeloe "plaats van de grote vrouwtjeswalvis" betekent. Het dankt zijn naam aan het feit dat 100 jaar geleden grote zoogdieren het estuarium gebruikten om hun jongen te baren, maar het lijkt bijna een knipoog dat een dorp met zo'n veelzeggende naam de thuisbasis is van deze prestigieuze Zuid-Afrikaanse sociolinguïst.

Al sinds zijn kindertijd is de expert gepassioneerd door de vermenging en oorsprong van talen in landen zoals het zijne, waar taal werd gezien als een instrument van overheersing en later van bevrijding en diversiteit. Meshthrie was een Indiaas kind in het Zuid-Afrika van de apartheid , waar zijn overgrootouders en grootouders door de Britten werden aangevoerd om het land te bewerken. "We groeiden op met Indiase talen zoals Hindi, een beetje Engels en een beetje Zoeloe", zegt Meshthrie in een interview met deze krant in Salamanca, waar hij onlangs een seminar gaf aan de Faculteit Filologie.

Deze mix en de politieke context waarin hij leefde, brachten hem ertoe te onderzoeken hoe taal wordt beïnvloed door rassenscheiding en hoe taal en dialecten kunnen verbinden of scheiden, de geschiedenis kunnen 'vertellen en bevragen' en 'druk kunnen uitoefenen op machtsstructuren'.

"Apartheid betekende dat Indiërs alleen naar Indiase scholen konden gaan en alleen les konden krijgen van Indiase leraren", zegt hij. Mesthrie liep elke dag acht kilometer naar zijn school, een klein onderwijscentrum zonder elektriciteit of stromend water, uitsluitend bedoeld voor Indiase kinderen. Tijdens zijn wandeling oefende hij zijn Latijnse woordenschat, en tijdens die reis, die meerdere jaren duurde, werd hij voor altijd verliefd op talen. "Degenen onder ons die van de boerderij kwamen, spraken geen Afrikaans , de officiële taal naast Engels in die tijd. Dus studeerden we Latijn", legt hij uit.

De gekozen taal of de toegang tot een taal is absoluut een kwestie van macht, niet van vaardigheid.

De bekende sociolinguïst vermoedt nu dat veel mensen destijds dachten dat het jongetje 'slecht sprak', vanwege de invloed van meerdere talen.

"Toen Nelson Mandela uit de gevangenis werd vrijgelaten, viel de apartheid en konden ze niet langer controleren wat jongeren deden", merkt Mesthrie op. Er vond vervolgens een " stille taalrevolutie " plaats, die hem ertoe bracht te onderzoeken hoe de Engelse uitspraak van jonge zwarte mensen was veranderd tegen de tijd dat ze naar privéscholen konden, die voorheen alleen voor blanken waren.

Een kwestie van macht

Zuid-Afrika heeft meer dan tien officiële talen: Engels en Afrikaans, die bestonden ten tijde van de segregatie, plus negen Afrikaanse talen zoals Xhosa en Zoeloe, en gebarentaal. Talen, zo benadrukt de expert, weerspiegelen en reproduceren machtsstructuren, racisme en ongelijkheid. "De taal die je kiest of waartoe je toegang hebt, is absoluut een kwestie van macht, niet van bekwaamheid", benadrukt hij.

Als voorbeeld schetst de expert een portret van zijn land: "Mensen die Engels als moedertaal spreken, vertegenwoordigen 10%, degenen die Zoeloe spreken, 30% en Xhosa, 20%", legt hij uit. Het onderwijssysteem verandert om meertaligheid in evenwicht te brengen met de behoefte aan een gemeenschappelijke taal zoals Engels. Tegelijkertijd hebben zwarte mensen "duidelijk gemaakt dat ze geen Afrikaans willen, omdat het geassocieerd wordt met koloniale overheersing en apartheid", benadrukt hij.

"Het is duidelijk dat het onderwijs steeds minder gedomineerd wordt door Europeanen en steeds meer multicultureel wordt. Deze verandering bedreigt de elite en degenen die niet zijn opgeleid om de Afrikaanse cultuur te koesteren en te verdedigen", concludeert hij.

Ouders van leerlingen kiezen echter vaak voor Engels "vanwege de werk- en sociale mogelijkheden" die het biedt. "Dat betekent niet dat hun moedertaal niet nuttig is", voegt hij eraan toe. Als docent moedigt hij zijn leerlingen aan om met Afrikaanse talen te werken zonder het Engels op te geven. In zijn geval was Engels de toegangspoort tot het bevredigen van zijn onderzoeksdrang.

"In Zuid-Afrika hebben politici geleerd dat je alleen gelijkheid kunt bereiken als je diversiteit toelaat. Proberen de wereld te verbeteren met een eentalig systeem werkt niet", zegt hij.

Taal en migratie

In de afgelopen decennia heeft Mesthrie ook onderzoek gedaan naar Fanakalo , een pidgin of variant die ontstaat door het vermengen van talen voor praktisch gebruik door mensen met verschillende taalkundige achtergronden. Het werd gebruikt als een "koloniaal instrument in goud- en diamantmijnen". "De naam zelf is een soort spot. Het zou zoiets betekenen als 'op deze manier'. Het wordt gebruikt om werknemers te dwingen te werken en wordt geassocieerd met ongelijke arbeidsomstandigheden. Bijvoorbeeld, door met een werknemer in Fanakalo te praten zonder haar Engels te leren, wordt ze in een minderwaardigheidspositie gehouden", legt ze uit.

In Zuid-Afrika leerden politici dat gelijkheid alleen mogelijk is als diversiteit de ruimte krijgt om te blijven bestaan.

Mesthrie heeft ook onderzoek gedaan naar de rol van migratie in meertaligheid en de Zuid-Afrikaanse identiteit. Ze gaf 14 jaar les aan de afdeling Migratie, Taal en Sociale Verandering van de Universiteit van Kaapstad.

De expert stelt dat een van de grootste uitdagingen voor migranten is hoe ze de taal en cultuur van hun land kunnen behouden en zich kunnen aanpassen aan die van het gastland. Na enkele generaties verliezen de nakomelingen van migranten vaak hun moedertaal, ook al behouden ze nog wel wat woordenschat. In zijn geval, als onderdeel van de Indiase gemeenschap, is hij "trots" op zijn dubbele identiteit: Indiaas en Zuid-Afrikaans. "De jongsten spreken de taal van hun grootouders niet meer. Sommige dingen gaan verloren, maar andere, zoals muziek, blijven bewaard. Sommige mensen kunnen het gebruiken bij het zingen of bidden", meent hij.

Mesthrie betreurt dat "de wereld zo snel verandert" en dat globalisering een directe invloed heeft op cultuur en taal. "De kern van al deze globalisering is hoe we die cultureel kunnen verbeteren", gelooft hij.

In zijn geval, en dat van andere Zuid-Afrikaanse taalkundigen, gelooft hij dat ze een positieve bijdrage hebben kunnen leveren. "We hebben een fundamentele rol gespeeld in het promoten van het geloof dat alle talen gelijkwaardig kunnen zijn, en ze zijn belangrijk geweest voor de identiteit. We kunnen de globalisering niet de boventoon laten voeren", concludeert hij.